Kemal Deniz
Köşe Yazarı
Kemal Deniz
 

Malatya Halk Oyunları

Anadolu insanı kadim kültüründen gelen sosyal ihtiyaçlarının ve tecrübelerinin meydana getirdiği eşyaları kullandığı sürece daha sağlıklı bir yaşam sürmüştür. Kıyafetlerimiz için de aynı şeyleri söyleyebiliriz. Yazlık kışlık ve aradaki geçiş mevsimlerinde kullanılan malzemeler yörenin kültürü, iklimi, coğrafi yapısının uzun yıllan boyunca oluşturulan yaşam tecrübesi sonucu ortaya çıkan kıyafetleri kullanıma sunar ve daha sağlıklıdır. Anadolu’nun ortasında binlerce yıllık zengin birikimi ile maddi, manevi kültürün sürekliliği Malatya insanın giyim kuşamında süs eşyalarında kendini gösterir. Bir kültürün var oluşunda en önemli unsurlardan biri doğa koşullarına ve üretim sürecine uyum sağlayacak örtünme biçimini yaratmalarıdır. Tıpkı mimari yapılar gibi, giyim kuşam da bir kültürün kendini ifade ettiği alanlardan biridir. Giysiler ve aksesuarlar zevk ve tercih göstergesi olduğu gibi bir kültürün doğayla, çevreyle, üretim ve ekonomi ile ilişkisi noktasında önemli ipuçları verir. Giysiler aynı zamanda zerafet kazanmış beğenilerin ve moral değerlerin de göstergesidir. Malatya yerel kıyafetleri cıvıl cıvıl renkleriyle göze hitap ettiği gibi insanlara sağlıklı bir yaşam sunar. Osmanlının son döneminde hele de 93 harbi (1877/1888) sonrasında sık aralıklarla göç almaya başlamıştır. 1.Dünya Savaşı ve İstiklal Harbi’nin ardından yoğun göç alır. Son 30-40 yıl içerisinde ise, Anadolu’nun Doğu ve Güneydoğusundan çok fazla göç almıştır. Bu yeni hemşerilerimiz kendi kültürlerini de şüphesiz ilimize taşımışlardır. Bu gruplar içinde Adıyaman ve Baskil ilçesini değerlendirmiyoruz. Çünkü onlar zaten Malatyalıdır. Göçle birlikte gelen kültürel öğeler ilimizin kültür yapısı içinde yerini alarak zenginlik oluşturmuşlardır. Bu nedenle Malatya Halk Oyunları zengin bir görünüm ve çeşitlilik içermektedir. Malatya çağlar boyunca birçok kültüre ev sahipliği yapmıştır.  Yöre, karma ve çeşitlilik arz eden zengin bir folklorik yapıya sahiptir. Toplumların mayası kültür, Kültürün mayası folklor, Folklorun mayası da Halk Oyunlarıdır. Bölgenin oldukça fazla göç alması sebebiyle değişim göstermesi, Halk Oyunlarını da etkilemiştir. Bu oluşum birbirine yakın kültürel etkinliklerin küçük farklılıklarla kaynaştığını ortaya koyar. Yörede kabul görmüş oyunlarımızdan bazıları şunlardır; Ağırlama, Üçayak, Delilo, Keçike, Berde, Lorke, Kolüstü, Söğüt Dalı, Tezleme, Kaleden Kaleye Şahin Uçurdum), Heyhat, Sivike, Tura, Sinsin, Kına Havası (Yüksek Eyvanlarda Bülbüller Öter) Halaylar, davullar ve zurna eşliğinde oynanan hareketli, canlı ve cıvıl cıvıl oyunlardır. Burada “Halay çekme”, “Dillan çekme” olarak anılır. Halayın başındaki kişiye Halay Başı, sondakine Pöçük denir. Halayların en temel müzik çalgıları davul ile zurnadır. Malatya’da günümüze kadar adı bilinen 100’den fazla davul-zurna sanatçısı vardır. Bunlar içinde Davulcu Hasan-Zurnacı Abuzer ile Orduzulu Davulcu Saim ve Zurnacı Vahap isimleri hiç unutulmayan sanatçılardır. Eyvan gecelerinin meşk yapılırken ince sazlar (bağlama, cümbüş, ud, keman, darbuka vb.) vazgeçilmezidir. Seyirlik oyunlar özellikle düğünlerde, Kış Yarısı eğlencelerinde ve Hıdırellez’de sergilenir. Birçok ilçede ve köylerde oynanan güldürü türü taklide dayalı oyunlardan; Arap, Kızım seni Yaşara vereyim mi, Berber, Köşker, Karı-koca, Tarla Bölme, Davar Satma, Deve, Yüzük gibi oyunlar Malatya’nın kırsal kesimlerinde görülmektedir. Bu gelenek günümüzde nadiren sergilenmektedir. Erkek Giysi ve Aksesuarları Keçe fes, papak, içlik, yelek, kuşak, cepken, aba, şalvar, yün çorap, yemeni olarak adlandırılan giysi parçalarından oluşan kıyafetler erkekler tarafından giyilir. Erkekler köstekli saat, ağızlık, çakmak, tabaka, tespih gibi aksesuar kullanırlar.   Kadın Giysi ve Aksesuarları Fes, kıtan, kefiye, yazma, üç etek, cepken, kadife/ basma zıbın, içlik, kuşak ve kemerler, berivanik, peştamal, önlük, şalvar, çorap, yemeni kadın kıyafetlerini oluşturmaktadır. Kadın aksesuarlarına gelince: fesin üzerini altın ve gümüşten takılar, süsler; göğüste beşibirlikten oluşan kolyeler, gümüş takılar ve ayrıca gümüş kemerler kullanılır. Gözde sürme,  el ile saçta kına süs ve sağlık için kullanılır. Yörede yaşayan Alevi-Bektaşi kültürüne mensup vatandaşlarımız ise cemlerde; Hızır semahı, Kırklar Semahı, Kırat Semahı Ökçe Semahı gibi semahları dönerler.
Ekleme Tarihi: 09 Temmuz 2021 - Cuma

Malatya Halk Oyunları

Anadolu insanı kadim kültüründen gelen sosyal ihtiyaçlarının ve tecrübelerinin meydana getirdiği eşyaları kullandığı sürece daha sağlıklı bir yaşam sürmüştür.

Kıyafetlerimiz için de aynı şeyleri söyleyebiliriz. Yazlık kışlık ve aradaki geçiş mevsimlerinde kullanılan malzemeler yörenin kültürü, iklimi, coğrafi yapısının uzun yıllan boyunca oluşturulan yaşam tecrübesi sonucu ortaya çıkan kıyafetleri kullanıma sunar ve daha sağlıklıdır. Anadolu’nun ortasında binlerce yıllık zengin birikimi ile maddi, manevi kültürün sürekliliği Malatya insanın giyim kuşamında süs eşyalarında kendini gösterir.

Bir kültürün var oluşunda en önemli unsurlardan biri doğa koşullarına ve üretim sürecine uyum sağlayacak örtünme biçimini yaratmalarıdır. Tıpkı mimari yapılar gibi, giyim kuşam da bir kültürün kendini ifade ettiği alanlardan biridir. Giysiler ve aksesuarlar zevk ve tercih göstergesi olduğu gibi bir kültürün doğayla, çevreyle, üretim ve ekonomi ile ilişkisi noktasında önemli ipuçları verir. Giysiler aynı zamanda zerafet kazanmış beğenilerin ve moral değerlerin de göstergesidir. Malatya yerel kıyafetleri cıvıl cıvıl renkleriyle göze hitap ettiği gibi insanlara sağlıklı bir yaşam sunar.

Osmanlının son döneminde hele de 93 harbi (1877/1888) sonrasında sık aralıklarla göç almaya başlamıştır. 1.Dünya Savaşı ve İstiklal Harbi’nin ardından yoğun göç alır.

Son 30-40 yıl içerisinde ise, Anadolu’nun Doğu ve Güneydoğusundan çok fazla göç almıştır. Bu yeni hemşerilerimiz kendi kültürlerini de şüphesiz ilimize taşımışlardır. Bu gruplar içinde Adıyaman ve Baskil ilçesini değerlendirmiyoruz. Çünkü onlar zaten Malatyalıdır.

Göçle birlikte gelen kültürel öğeler ilimizin kültür yapısı içinde yerini alarak zenginlik oluşturmuşlardır. Bu nedenle Malatya Halk Oyunları zengin bir görünüm ve çeşitlilik içermektedir.

Malatya çağlar boyunca birçok kültüre ev sahipliği yapmıştır.  Yöre, karma ve çeşitlilik arz eden zengin bir folklorik yapıya sahiptir. Toplumların mayası kültür, Kültürün mayası folklor, Folklorun mayası da Halk Oyunlarıdır.

Bölgenin oldukça fazla göç alması sebebiyle değişim göstermesi, Halk Oyunlarını da etkilemiştir. Bu oluşum birbirine yakın kültürel etkinliklerin küçük farklılıklarla kaynaştığını ortaya koyar. Yörede kabul görmüş oyunlarımızdan bazıları şunlardır; Ağırlama, Üçayak, Delilo, Keçike, Berde, Lorke, Kolüstü, Söğüt Dalı, Tezleme, Kaleden Kaleye Şahin Uçurdum), Heyhat, Sivike, Tura, Sinsin, Kına Havası (Yüksek Eyvanlarda Bülbüller Öter)

Halaylar, davullar ve zurna eşliğinde oynanan hareketli, canlı ve cıvıl cıvıl oyunlardır. Burada “Halay çekme”, “Dillan çekme” olarak anılır. Halayın başındaki kişiye Halay Başı, sondakine Pöçük denir.

Halayların en temel müzik çalgıları davul ile zurnadır. Malatya’da günümüze kadar adı bilinen 100’den fazla davul-zurna sanatçısı vardır. Bunlar içinde Davulcu Hasan-Zurnacı Abuzer ile Orduzulu Davulcu Saim ve Zurnacı Vahap isimleri hiç unutulmayan sanatçılardır.

Eyvan gecelerinin meşk yapılırken ince sazlar (bağlama, cümbüş, ud, keman, darbuka vb.) vazgeçilmezidir.

Seyirlik oyunlar özellikle düğünlerde, Kış Yarısı eğlencelerinde ve Hıdırellez’de sergilenir. Birçok ilçede ve köylerde oynanan güldürü türü taklide dayalı oyunlardan; Arap, Kızım seni Yaşara vereyim mi, Berber, Köşker, Karı-koca, Tarla Bölme, Davar Satma, Deve, Yüzük gibi oyunlar Malatya’nın kırsal kesimlerinde görülmektedir. Bu gelenek günümüzde nadiren sergilenmektedir.

Erkek Giysi ve Aksesuarları

Keçe fes, papak, içlik, yelek, kuşak, cepken, aba, şalvar, yün çorap, yemeni olarak adlandırılan giysi parçalarından oluşan kıyafetler erkekler tarafından giyilir.

Erkekler köstekli saat, ağızlık, çakmak, tabaka, tespih gibi aksesuar kullanırlar.

 

Kadın Giysi ve Aksesuarları

Fes, kıtan, kefiye, yazma, üç etek, cepken, kadife/ basma zıbın, içlik, kuşak ve kemerler, berivanik, peştamal, önlük, şalvar, çorap, yemeni kadın kıyafetlerini oluşturmaktadır.

Kadın aksesuarlarına gelince: fesin üzerini altın ve gümüşten takılar, süsler; göğüste beşibirlikten oluşan kolyeler, gümüş takılar ve ayrıca gümüş kemerler kullanılır. Gözde sürme,  el ile saçta kına süs ve sağlık için kullanılır.

Yörede yaşayan Alevi-Bektaşi kültürüne mensup vatandaşlarımız ise cemlerde; Hızır semahı, Kırklar Semahı, Kırat Semahı Ökçe Semahı gibi semahları dönerler.

Yazıya ifade bırak !
Okuyucu Yorumları (0)

Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve malatyahakimiyet.net sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Sitemizden en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler kullanılmaktadır, sitemizi kullanarak çerezleri kabul etmiş saylırsınız.